ÇİNKO EKSİKLİĞİ

ÇİNKO EKSİKLİĞİ

Çinko,  vücudumuzdaki birçok  enzimin  ve insülin hormonunun  yapısında  bulunan önemli bir mineraldir.   Çinko vücudumuzda çoğunlukla iskelet kemikleri ve kaslarda bulunur.  Bağırsaklardan emilmesi için pankreasın salgıladığı enzimlere ihtiyaç vardır.  Çinko vücutta birçok enzimin yapısında bulunur ve ayrıca hücre membranı dediğimiz hücreyi çevreleyen zarda bulunarak hücreyi oksitleyici radikallerden korur.  Çinko ayrıca RNA ve DNA’yı sabit hale getirir ve DNA’nın iyi çalışmasını sağlar. 

Prostat bezinin  ve üreme organlarının  iyi çalışması için yeteri kadar çinko alınması gerekir.

Çinko, bağışıklık sistemi dediğimiz vücut direncinin güçlenmesinde, yara iyileşmesinde, tat ve koku duyusunun oluşmasında, büyüme, gelişme ve gebelik döneminde faydalı etkileri olan bir mineraldir.

Çinkonun iştah üzerine olan etkileri de vardır ve bu konuda araştırmalar henüz sonuçlanmamıştır.

Sperm hareketinin artmasında çinkonun rolü vardır.

Çinko  kuvvetli  bir antioksidandır. Vücudumuzda bakır-çinko süperoksit dismutaz (CuZnSOD) isimli antioksidan bir enzimin yapısına girerek bağışıklık sistemini kuvvetlendirir.

Günlük  çinko ihtiyaç 11 mg  kadardır.

Çinko Hangi Gıdalarda Vardır?

Arpa, peynir, sığır eti, kepekli ekmek, tavuk, yumurta sarısı, süt ve süt ürünleri,  balık, patates, ceviz, badem, tam tahıl, kuru fasulye, lahana, ayçekirdeği, karaciğer, kuzu eti ve tahıllarda  çinko vardır.  Kırmızı et ve tavuk eti gibi hayvansal gıdalarda bulunan çinko daha kolay emilir.

Diyete ilave olarak çinko ve demir alınacaksa, ikisinin farklı zamanlarda alınması gerekir.

Çinko Eksikliği:

Çinko eksikliğinde şu  belirtiler  oluşur:

·         Büyümede gecikme

·         Kıllarda dökülme ve saç dökülmesi (alopesi), saç renginde değişiklik

·         İshal

·         Ergenliğe girememe,

·         Seksüel gelişim bozukluğu (hipogonadizm)

·         Penis sertleşmesinde zorluk (empotans)

·         Sperm sayısında azalma (oligospermi)

·         Göz ve deri yaraları

·         İştah kaybı

·         Kilo kaybı

·         Yaraların iyileşmesinde gecikme

·         Ağız tadında bozukluk

·         Bağışıklık sisteminde zayıflık ve kolay hastalanma

·         Gece körlüğü

·         Cilt hastalıkları

Çinko eksikliği şu kişilerde daha fazla görülür:

·         Beslenmede çinko içeren besinlere yer vermeyenlerde

·         Sadece damardan beslenen hastalarda

·         Fazla alkol alanlarda

·         Bağırsak hastalığı olanlarda

·         Vejetaryen olanlarda

·         Gebelik ve emzirme döneminde

·         Uzun süren ishali olanlarda

·         Bağırsaklarında Crohn ve ülseratif kolit hastalığı olanlarda

·         Sickle cell anemisi  denen bir kansızlık türünde

·         65 yaşın üzerindeki yaşlılarda

·         Penisilamin isimli ilacı  kullananlarda

·         Epilepsi ilacı olan sodyum valproate kullananlarda,

·         idrar söktürücü ilaç  kullananlarda

·         Tüberküloz  (verem) hastalığının tedavisi için etambutol  isimli ilacı kullananlarda

·         Siroz hastalarında

·         Diyabetli hastalarda idrarla çinko kaybı fazladır. Bu nedenle şeker hastalarında bağışıklık sistemi bozuktur. Bu hastalara çinko verilmesi faydalı olur.

Çinkonun  Faydalı Olduğu Hastalıklar:

1-      Boyu uzamayan veya kilo almayan çocuklarda çinko yetmezliği olabilir. Büyüme geriliği olan çocuklarda günde 5-7 mg çinko ilavesi ile büyüme hız kazanmaktadır. Çinko eksikliğinin büyüme üzerindeki bu etkisinin mekanizması tam olarak bilinmemekteyse de, insülin like growth faktör-1  isimli büyüme hormonu üzerinden olduğu düşünülmektedir. Bu tür çocuklarınız varsa  endokrinoloji ve metabolizma uzmanı bir doktora başvurmanız gerekir. Burada çocuğunuzun hormonları ve diğer kan tetkikleri  yapılarak değerlendirilecektir.

2-      Sık enfeksiyona yakalanan kişi veya çocuklarda  vücuttaki çinko araştırılmalı ve eksiklik varsa ilave verilmelidir

3-      Çocuk ishallerinde çinko eksikliği araştırılmalı ve eksiklik varsa verilmelidir. Çinko verilmesinin ishalleri azalttığı saptanmıştır.

4-      Sık akciğer enfeksiyonu olan çocuklarda  da çinko  eksikliği olup olmadığını araştırmak gerekir. Yaşlı kişilerde görülen akciğer enfeksiyonlarının zemininde çinko eksikliği bulunabilir ve bunlara çinko verilmesi gerekebilir.

5-      Yaşlı kişilerde sık görülen gözün makula dejeneransı hastalığında  çinko almanın faydası olabilir. Bunu göz doktorunuzla konuşmanızda fayda vardır. 

6-      Şeker hastalarında   da çinko eksikliği araştırılmalı ve eksiklik varsa destek tedavisi olarak alınmalıdır. Diyabetli hastalarda idrarla çinko kaybı fazladır.

7-      Gebe ve emziren kadınlar ve yaşlıların ilave olarak çinko almaları gerekebilir. Bu nedenle çinko tetkiki yapılıp eksiklik varsa uygun dozda çinko ilavesi gerekir.  

8-      Sperm sayısı az kişilerde kanda çinko düzeyine bakarak eksiklik vardsa verilmelidir.

9-      Ayrıca idrar söktürücü ilaç (diüretikler) kullananlar, kalsiyum  ilacı alanlar ve bol posalı beslenenler,  bağırsaklarında Crohn ve ülseratif kolit hastalığı olanlar ve devamlı  enfeksiyonu olanlar da ilave çinko  almak faydalı olabilir. Bu hastalıklarınız varsa tedavinizi yapan doktorunuz ile konuşmanız faydalıdır.  Çinko günlük 15 mg’dan fazla

      alınmamalıdır.

10. Çinko eksikliğinde  tiroid hormon metabolizması bozulur ve kandaki T3 ve T4 hormonu % 30 oranında azalır. Bu arada T4  hormonunun  T3 hormonuna dönüşümünü sağlayan enzim (deiyodinaz enzimi) çinko eksikliğinde  % 67 oranında azaldığından  T3 hormon azlığı meydana gelir. Bu nedenle çinkodan zengin olan peynir, sığır eti, kepekli ekmek, tavuk, yumurta sarısı,süt ve süt ürünleri, balık, patates,ceviz, badem, tam tahıllar, kuru fasulye, lahana, ay çekirdeği ve kuzu eti gibi gıdalarla beslenmek tiroid sağlığımız için gereklidir.

Çinko Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Çinko eksikliği için kanda çinko seviyesini ölçmek gerekir. Kanda 60 mikrogram/dl’den az ise çinko yetmezliği vardır.  Yalnız kandaki çinko seviyesi dokulardaki çinko hakkında yeterli bilgi vermez. Dokularda çinko eksikliği olup olmadığını anlamak için  eritrosit alkalen fosfataz veya  serum süperoksit dismutaz aktivitesini ölçmek gerekir. Kanda alkalen fosfataz düzeyinin çok düşük olması da çinko yetmezliğini düşündürebilir.

Çinko Fazla Alımının Zararı?

Fazla alınan çinko kişilerde bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı yapar. Genellkle çinko bulaşmış içecekler ve gıdalarla bu çinko zehirlenmesi ortaya çıkar. Uzun süre çinko alanlarda bakır yetmezliği ortaya çıkabilir.