B12 VİTAMİNİ

B12 VİTAMİNİ

Yapısında kobalt  metali bulunduğundan B12 vitaminine kobalamin ismi de verilir. Multivitamin ilaçlarda B12 vitamini siyanokobalamin  adıyla bulunur. B12 vitamini sinir dokusunun sağlığı ve  kırmızı kan hücresi (eritrosit) ve  hücrelerimizde bulunan DNA’nın yapımı için gerekli olan bir vitamindir. 

Diyetle alınan B12 vitamini mideden salgılanan intrensek faktör adındaki bir proteinle birleşerek bağırsaklardan emilir.

Besinlerde bulunan B12 vitaminin bağırsaklardan iyi emilmesi,  mide, pankreas ve bağırsakların iyi çalışmasına bağlıdır.

Günlük B12 vitamini ihtiyacı 2.4 mikrogram kadardır.

Bulunduğu Gıdalar

B12 vitamini hayvansal besinlerde yani kırmızı et, tavuk,  hindi  eti ve balıkta ve çok az oranda sütte ve yoğurtta  bulunur. Bitki ve mayada bulunmaz. Bir bardak pastörize sütte 0.9 mikrogram B12 vitamini vardır.

B12 Vitamini Eksikliği

B12 vitamin eksikliği  pernisiyöz anemi  denen  kansızlık durumunda görülür. Pernisiyöz anemi  B12 vitaminin bağırsaklardan emiliminin bozulması nedeniyle oluşan bir hastalıktır. Bu hastalık 60 yaş üzerindeki kişilerde % 2 oranında görülür ve tedavisi için  B12 vitamini  iğnesi (enjeksiyonu) yapılır.  B12 vitamin eksikliği varsa kırmızı kan hücrelerinin büyüdüğü megaloblastik anemi görülür.

B12 eksikliği genellikle et yemeyenlerle (vejetaryenlerde), mide ve bağırsak hastalığı olanlarda görülür. Bunun nedeni de B12 vitamininin çoğunlukla  hayvansal besinlerde bulunmasıdır.  Midelerinde atrofik gastrit  hastalığı olanlarda veya midesi ameliyatla alınanlarda özellikle B12 vitamin  eksikliği sık görülür. Bir çalışmada midesinde helikobakter pilori bakterisi olanlarda B12 vitamini eksikliğinin sık görüldüğü ortaya konmuştur. Bazen nadiren kalıtımsal olarak B12 vitamini yetmezliği görülebilir.  Yaşlılık ise önemli bir B12 vitamin yetmezlik nedenidir. Yaşlılarda B12 vitamini yetmezliği sık görülür.  B12 vitamini eksikliğinde kanda ve idrarda  metil malonik asit artraken kanda ayrıca homosistein yükselir.

B12 vitaminin emilmesini engelleyen ve azlığına neden olan hastalıklar şunlardır:

·         Midede atrofi, asit olmaması

·         Midede helikobakter pilori bakteri varlığı

·         Antibiyotik sonrası bağırsakta aşırı bakteri çoğalması

·         Uzun süre şeker hastalığı ilacı olan metformin kullanmak

·         Antiasit, H2 reseptör antagonist ve protom pompa inhibitörü denen mide ilaçları kullanmak

·         Kronik alkol kullanımı

·         Mide ameliyatı geçirenler

·         Pankreas bezinin iyi çalışmaması

·         Sjögren sendromu

·         AIDS hastalığı veya HIV pozitif kişiler

·         Şeker hastalığı tedavisinde kullanılar mertformin laçları (Glucophage, Diaformin, Glifor, Matofin gibi)

B12 yetmezliği olan kişilerin  sadece % 29’unda anemi  ve % 64’ünde kırmızı kan hücrelerinde büyüme görülür. O nedenle B12 yetmezliği    her kişide kansızlıkla karşımıza çıkmaz.   B12 yetmezliği nedeniyle bu kişilerde dilde yanma (glossit), vajende atrofi ve emilim bozuklukları olabilir.  Birlikte demir eksikliği veya talassemi varsa kırmızı kan hücrelerinde büyüme olmayabilir.  Bu hastaların bazılarında uyuşma, hissizlik, halsizlik, hafızada zayıflama ve kişilik değişiklikleri olabilir.

B12 vitamin eksikliği yapan bazı ilaçlara dikkat edelim:

·         Mide ve on iki parmak bağırsağı (duodenum) ülseri veya  gastrit hastalığının tedavisinde   omeprazol türü ilaç alan hastalarda  B12 vitamin eksikliği veya kan düzeylerinde azalma  olabilir.

·         Kloramfenikol ve neomisin gibi antibiyotikleri kullananlarda

·         Gut hastalığıı denen kanda ürik asit yüksekliği ile kendini gösteren hastalığın tedavisinde kullanılan Kolşisin  ilacı B12 vitamini eksikliği yapabilir.

·         Şeker hastalığı tedavisinde kullanılan metformin (Glukofaj veya glukoformin)  ilacı  B12 vitamini eksikliği yapabilir.

·         Ameliyat sırasındaki anestezide kullanılan nitröz oksit de B12 vitamin eksikliği yapabilir.

 B12 yetmezliği 60 yaşın üzerinde %10-15 oranında görülür.

B12 Eksikliği Belirtileri:

B12 vitamin eksikliğinin hematolojik (kan hastalığı-anemi), nörolojik (sinir sistemi) ve iskete üzerine etkileri vardır.  B12 eksikliğinde  kırmızı hücrelerde büyüme (makrositoz) ile karakterize anemi vardır. Bu kişilerde ayrıca kanda LDH ve ve bilirubin yükselebilir. Bazen lökosit ve trombosit sayısı düşebilir.        Nörolojik yani sinir sistemiyle ilgili olarak ise  omurilik arka  ve yan kısımlarında sinir hasarı ve buna bağlı özellkle bacaklarda simetrik nöropati gelişir. Uyuşma ve ataksilerle başlayan bu durum denge kaybıyla devam eder. İler aşamada ileri halsizlik, spastisite, klonus, felç, idar ve gaita kaçırmaya kadar ilerler. B12 vitamini ksikliği olan kişilerde osteoporoz sıklığının fazla olduğu da saptanmıştır.

B12 vitamini eksikliği olan kişilerde şu belirtiler görülür:

·         Yorgunluk

·         Halsizlik

·         Bulantı

·         Kabızlık

·         Gaz

·         İştah kaybı

·         Kilo kaybı

·         Kansızlık

·         Yürümede zorluk ve denge bozukluğu

·         Unutkanlık

·         Demans

·         Dilde ağrı

·         Bacaklarda his kaybı ve uyuşma

·         Kansızlık

·         Kulakta çınlama

B12 Eksikliğine Bağlı Oluşan Hastalıklar

Kansızlık (megaloblastik anemi)

Lökosit, eritrosit ve trombositlerin azalması (pansitopeni)

Uyuşma

Periferik sinirlerde (elde ve ayaklarda) sinir hasarı (nöropati)

Omurilik sinirinde hasar

Psikiyatrik bozukluklar (kişilik değişikliği, huzursuzluk)

Unutkanlık, demans (bunama)

 Melankolik Depresyon, Psikoz

Kalp hastalığı riskinde artma

B12 vitamini eksikliğinde  sinir sistemi bozuklukları  da görülebilir. 

B12 Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?

B12 eksikliği için kanda B12 düzeyine bakılır. Ancak bu ölçüm bazen yanlış sonuç verebilir. Kanda homosistein yüksekliği veya metil malonik asit yüksekliği B12 eksikliğini daha iyi gösterir. B12 vitamini ölçülürken Folik asit vitaminine de balılmalıdır. Folik asit eksikliği bazen B12 eksikliğini maskeleyebilir. Kanda B12 düzeyi 100 pg/ml den azsa kesin olarak B12 eksikliği vardır. B12 vitamini kanda 100-400 pg/ml arasında ise B12 eksikliğinin olup olmadığının kesin tanısı için  kanda metil malonik asit bakılmalıdır. Metil Malaonik asit yüksekse B12 vitamini eksikliği vardır.  Kanda B12 vitamini düzeyi 400 pg/ml üzerindeyse B12 eksikliği yoktur.

B12 vitamini şu kişilerde ilave olarak verilmelidir:

• Pernisiyöz anemi
• Midesi ameliyatla alınanlar
• Vejetaryenler
• Yaşlılar
• Gebe ve bebekler
• Bağırsak hastalığı olanlar

50 yaşın üzerindeki kişiler, vejetaryenler, gebe kalmayı planlayan kadınlar B12 vitaminini multivitamin ilaç olarak, günde 6-30 mikrogram almalıdırlar.  Pernisiyöz anemi yoksa B12 vitamini ağızdan tablet şeklinde alınmalıdır. Pernisiyöz anemi durumunda ve mide ameliyatlılarda enjeksiyon şeklinde  alınmalıdır.

B12 Eksikliği Tedavisi

Eğer pernisiyöz anemi varsa  15 gün ağızdan 1000-2000 mikrogrma/gün sonra  ömür boyu 1000 mikrogram/gün alınmalıdır. Enjeksiyon şeklinde ise  gün aşırı 1000 mikrogram intramuskuker yapılır daha sonra  ayda bir 1000 mikrogram intramuskuler (kas içine) iğne yapılır.

Bazı hastalıkların tedavisinde veya önlenmesinde B12 vitamini kullanımı:

·         Kanda homosistein denen damar sertliği yapıcı madde yüksekse tedavi için B12 vitamini 1  mg/gün dozunda  folik asit ile birlikte (0.5-5 mg/gün)  alınabilir.

·         B12 eksikliği varsa gebelerde  çocuktaki sinir dokusu anormalliğini önlemek için  folat tedavine ilave olarak verilmelidir.

·         Alzheimer hastalarında B12 vitamini eksikliği sık olarak bulunur. Bu hastalarda B12 vitamini eksikliğinin giderilmesi gerekir.

·         Depresyondaki hastalarda da sıklıkla B12 vitamini  eksikliği görülür. Bu hastalara da B12 vitamini verilmesi gerekir.

·         Kulak çınlaması olan hastaların bir kısmında B12 eksikliği görülmüş ve tedaviyle şikayetleri azalmıştır.

B12 Vitamini Fazlaısı zararlı mı?

B12 vitamini fazlalığı zararlı değildir.