A VİTAMİNİ

A  VİTAMİNİ

A vitamini büyüme, cilt gelişimi, görme fonksiyonları, üreme, kemik büyümesi, hücre bölünmesi ve farklılaşmasında  ve mikropların yaptığı enfeksiyonlara karşı vücut direncinin güçlendirilmesinde (lendfosit hücrelere yardımcı olarak)  görev alan bir vitamindir. A vitamini ayrıca  bağışıklık sistemini de güçlendirir.  A vitaminine tıp dilinde  retinol  veya retinoik asit adı verilir.  A vitamini aslında  3 şekilde bulunur ki bunlar  retinol, beta-karoten ve  katoneoidlerdir. A vitamini  hayvansal besinlerde retinal ve retinol isimli maddeler halinde bulunur ve  bunlar vücutta A vitaminine dönüşürler. Retinol A vitaminin en aktif formudur. Bitkisel besinlerde bulunan  beta karotene provitamin A da denir   ve  vücudumuzda  A vitaminine dönüşmektedir.  A vitaminin 2/3’si  beta-karoten yoluyla alınır. Vücutta A vitamininin %90’nı karaciğerimizde  depolanır. Buradan retinol bağlayıcı proteine (RBP) bağlanarak vücuda dağılır.

Bulunduğu Gıdalar:

A vitamini hayvansal ve bitkisel gıdalardan alınabilir.  Hayvansal gıdalardaki A vitamini aktif  şekli olan retinol  şeklindedir.  Bitkisel gıdalarda ise A vitamini karotenoid  şeklindedir. Hayvansal gıdalardaki A vitamini bitkisel gıdalara göre daha kolay emilir.

A vitamini en çok karaciğer, süt, peynir, yumurta sarısı, patates, balık, kuru kayısı, havuç, tatlı patates,  ıspanak, kabak, marul, tere, roka, brokoli, koyu yeşil  renkli sebzeler, şeftali,  ve portakal gibi besin maddelerinde bulunur.

A vitamininin başlıca görevlerinden biri görme ile ilgilidir. Gözün arka tabakasına retina ismini vermekteyiz.  A vitamini burada bulunan  rodopsin denen ve ışığı tanıyan proteinlere  bağlanarak geceleri görmemizi sağlar.  A vitamini ya da retinol eksikliğinde gece körlüğü denen gece görememe  hastalığı oluşur.

A vitaminin azlığı da fazlası da gebelerin sakat çocuk doğurmasına neden olmaktadır.  Bebeğin gelişimi sırasında A vitamini önemli rol oynar.

Günlük İhtiyaç:

Günlük A vitamini ihtiyacı 19 yaşın üzerindeki kişilerde, erkekler için  günde 3000 ünite (900 mikrogram), kadınlar için günlük 2.330 ünite (700 mikrogram ), gebelikte 2.665 ünite ve emzirirken 4.335 ünitedir. 

Sağlıklı kişilerde karaciğerde yeteri kadar A vitamini depolanmış olup geçici  veya kısa süreli yağ emilim bozukluğunda  A vitamin yetersizliği olmaz.  Ancak uzun süren yağ emilim bozukluğunda A vitamini yetersizliği oluşabilir.  Yumurta ve sğüt ürünleri yemeyen  vejeteryan kişilerde A vitamin eksikliği olabilir. Bu kişilerin koyu yeşil yapraklı sebzeler  ile koyu sarı  meyve ve portakal yemelidir.

A vitamini yetersizliğinde şu bulgular ortaya çıkar:

·         Gece körlüğü

·         Gözyaşının azalması ve kuru göz (Kseroftalmi)

·         Göz kornea tabakasında  yara

·         Enfeksiyonlara direncin azalması ve çocuklarda  üst solunum yolu enfeksiyonu, grip, nezle ve ishalin sık sık tekrarlanması

Aşağıdaki durumlarda A vitamini eksikliği görülür:

·         Protein eksikliği ve çinko eksikliğiyle birlikte

·         Demir yetmezliği ile birlikte

·         Aşırı alkol alanlarda

·         Bağırsaklardan emilimin bozuk olduğu  Çöliak, Crohn hastalığı ve pankreas hastalığı gibi durumlarda

·         Vejetaryenlerde

Piyasada bulunan multivitamin ilaçların çoğunda 5000 ünite retinol (A vitamini) vardır.  Bazı yayınlarda A vitamininin üst  dozunun 8000-10.000 ünite olduğu belirtilmektedir. Fazla A vitamini alırsanız kemik erimesi riski artar.

A vitamininin cilt, meme, karaciğer, kolon ve prostat kanserini önleyip önlemediği  araştırılmış ancak kesin bir kanıt ortaya konamamıştır. A vitamini fazla alanlarda akciğer kanser riskinin  ve kemik erimesi (osteoporoz) sıklığının  arttığı saptanmıştır.

Multivitamin ilaçlardaki A vitamini dozuna dikkat ediniz.:

Aşırı A vitamini alınması (günde 25.000-33.000 ünite) zararlıdır.  Özellikle yaşlılar, alkolikler ve yüksek kolesterolü olanlarda daha az doz kullanılmalıdır. Amerikan Besin ve Beslenme Konseyi  alınabilecek en üst A vitamini düzeyini erişkinler için 10.000 ünite olarak belirlemiştir. Gebeler ise A vitamini günde en fazla 5000 ünite almalıdır. Betakaroten’in fazla alınması osteoporoz denilen kemik erimesine neden olmaz, önemli yan etkiye sahip olan retinolun fazla alınmaması gerekir. Bu nedenle multivitamin ilaç alırken içinde 2500 üniteden fazla  retinol bulunanlar alınmamalıdır. Eğer 5000 ünite A vitamini varsa bunun % 50’si  beta-karoten olmalıdır. Yaşlılarda  da aynı doz alınmalıdır.

Tıp dilinde Hipotiroidi  adı verilen  tiroid bezinin az çalışması durumunda, kanda A vitamini yüksek miktarda bulunur. Bu nedenle  tiroid  bezi az çalışan  hastaların A vitamini almamaları gerekir. Gebelikte ilk 3 ayında A vitamini alınırsa doğacak çocukta  sakatlıklara yol açar.  Gebe kalma olasılığı olan kadınlar A vitamini  almamalıdır.

 A vitaminin fazla olması karaciğer hastalığı, kemik  erimesi ve  kanama yapar. Gebelerde ise A vitamini çocuklarda sakatlık yapar.