TİROİD GÖZ HASTALIĞI

TİROİD GÖZ HASTALIĞI

Gözlerde büyüme ve göz etrafında şişlik sadece Graves hastalarında (tiroid bezi fazla çalışan) olan bir durumdur. Hashimoto hastalarında olursa da çok nadirdir; diğer tiroid hastalıklarında görülmez. Gözlerinde büyüme olan ve kan T3 ve T4 hormonları yüksek bir kişide Graves hastalığı mutlaka vardır.  Bununla beraber gözlerde büyüme  Graves hastalarının hepsinde ortaya çıkmaz.

Graves hastalarının bazılarında görülen gözlerde büyüme veya gözlerin öne doğru fırlaması veya çıkması  hastalığına tıp dilinde ‘’Graves oftalmopatisi’’’ adı verilir. Bu hastalığa ‘’tiroid göz hastalığı’’ da denir. Bu hastalıkta  gözün arkasındaki yağ dokusunda artma, göz kaslarında şişme ve  göz etrafındaki yumuşak dokularda şişlik olmaktadır. Hastalığın ortaya çıkışı kişiden kişiye değişik bir seyir göstermektedir. Bazı hastalarda  kandaki T4 ve T3 hormonları yükseldikten kısa zaman sonra göz belirtileri ortaya çıkarken bazı hastalarda  uzun yıllar çok ufak değişiklikler gözlenmektedir. Diğer bir deyimle oftalmopatinin yani göz belirtilerinin   ne zaman ve nasıl ortaya çıkacağı tam olarak bilinmemektedir.

Göz belirtileri ile tiroid hastalığı ilişkisi nasıldır?

Graves oftalmopatisi % 40 hastada hipertiroidi hastalığı (tiroid hormonlarında yükseklik)  başladığında  birlikte  veya aynı anda ortaya çıkarken, % 40  hastada  hipertiroidi başladıktan  bir süre sonra  ortaya çıkar.   Hastaların % 20’sinde ise önce  gözlerde büyüme (oftalmopati) oluşur sonra hipertiroidi  gelişir. Tiroid hormonları  daha önce ve halen normal olduğu halde göz belirtileri olan kişiler olabilir.  Bu hastalığa  tıp dilinde  ‘’ Ötiroid Graves  Oftalmopatisi’’ denir. Bunun anlamı tiroid hormonlarının normal olmasına karşılık gizli tiroid hastalığı nedeniyle göz büyümesinin olması durumudur ve nadir görülür ( Bu tür hastalık  oftalmopatili olguların % 3’nü oluşturur).

Göz belirtileri  Nasıl Seyreder?

Göz belirtileri   % 85-95  hastada her iki gözde, % 5-15 hastada ise tek gözde olur.

Göz belirtileri % 3-5 hastada ciddi olmakta ve hastalık şiddetli seyretmektedir, ancak çoğu hastada hastalığın seyri çok iyi olmakta ve tedaviden fayda görmektedirler.

Oftalmopati kadınlarda daha sık görülmekte (kadın/erkek oranı 1.8-2.8/1‘dır), yaşlılarda ve  erkeklerde  olduğunda ise daha şiddetli  seyretmektedir. 

Gözlerdeki  büyüme  veya hastalık % 66 hastada, yani çoğu kişide, hipertiroidi tedavisi  sırasında (Propiltiourasil veya Metimazol  ilaçları kullanırken) düzelir ve gerileme olur, ancak % 8’inde  düzelme olmaz ve göz belirtilerinde artma olabilir.  Bu nedenle tiroid hormonlarının normal seviyeye getirilmesi göz hastalığı için çok önemlidir.

Tiroid bezine bağlı olarak göz hastalığı olan kişilerde şu şikayetler bulunur:

1. Yukarı, aşağı, yana bakışta  gözde ağrı olması.
2. Gözde kuruma, kaşıntı, kuruluk ve kontak lens takmada zorluk.
3. Gözde ve etrafındaki dokularda  iltihap ve şişme
4. Gözlerin kanlanması
5. Bazen çift görme
6. Görmede bozukluk

Teşhis Nasıl yapılır?

Oftalmopati her iki gözde  olduğunda tanı yönünden problem pek olmaz. Ancak tek gözde olması durumunda  diğer nedenler mutlaka ekarte edilmelidir. Bu kişilerde önce Graves hastalığı olup olmadığı tiroid hormon tetkikleri ile araştırılır. Daha sonra göze  yönelik  tomografi veya MR çekimi yapılır.   Böylece bu belirtilere neden olabilecek  tümörler, aksiyal myopi, iltihabi başka hastalıklar, kist, anevrizma  denilen kan damarlarının  balonlaşması ve lenfoma  adı verilen bir kanser türü gibi hastalıkların olup olmadığı araştırılır.   Tam kan tetkiki yapılarak kan hastalığı olup olmadığı araştırılır.

Graves oftalmopatisinin kötüleşmesine veya şiddetinin artmasına neden olan faktörler şunlardır:

1) Şiddetli ve uzun süre devam eden  tiroid bezi fazla çalışması (hipertiroidizm),
2) Hastanın  aşırı dozda Propiltiourasil veya Metimazol kullanması sonucunda tiroid bezi yetmezliğine (hipotiroidiye) girmesi (TSH’nın yükselmesi),
3) Sigara içmek,
4) TSH-reseptör antikorların çok yüksek olması

Gözün Öne doğru Çıkma Derecesi Nasıl Ölçülür?

Oftalmopatide üst göz kapaklarında kasılma veya çekilme  vardır. Göz yuvarı öne doğru fırlar ki, buna ekzoftalmi veya proptozis denir. Proptozis, yani gözün öne doğru çıkma derecesi göz doktoru tarafından  Hertel ekzoftalmometresi  denilen bir aletle  ölçülebildiği gibi göz tomografisi veya MR tetkiki ile daha hassas olarak ölçülür. Her ırka göre gözün öne doğru çıkma miktarı değişiktir. Türklerde  gözün 21 mm’nin üzerinde çıkıntı yapması anormaldir. Gözün öne doğru çıkmasının nedeni  göz yuvarlağının arkasında bulunan yağ dokunun artmasına ve göz  kaslarının iltihap nedeniyle şişmesine  bağlıdır. 

Toplar damarlarda kanın fazla olması ise göz etrafındaki dokuların şişmesine neden olur. Göz  kaslarındaki şişme ise çift görmeye neden olur.  Göz kırmızı bir renk alabilir ve bazı hastalar göz kapaklarını kapatamaz. Işıktan rahatsız olma,  yanma hissi ve  gözde ağrı  gibi  şikayetler olabilir. 

Göz Hastalığının Kaç dönemi vardır?

Oftalmopatinin 2  evre veya dönemi vardır:

1-İlk başlangıç dönemi veya iltihabi dönem veya aktif faz  (3-9 ay sürer)
2- Dokuların sertleştiği dönem (Fibrotik faz )
Hastalık ilk dönem denen iltihabi evrede  tedaviye cevap verebilir. Dokuların sertleştiği ikinci dönemde tedaviye  maalesef yanıt azdır.
 
Göz hastalığı Nasıl Tedavi edilir?

Graves oftalmopati tedavisinin 3  aşaması vardır:
1- Hipertiroidizmin yani T3 ve T4 hormon yüksekliğinin  tedavisi
2- Şikayetlere yönelik  tedavi
3- Oftalmopatinin yani göz hastalığının tedavisi (İlaç veya ameliyat tedavisi)

1- Hipertiroidizmin (tiroid bezi aşırı çalışmasının) tedavisi : Propiltiourasil veya Metimazol gibi  ilaçlarla yüksek olan T3 ve T4 hormonlarının normal seviyeye gelmesi  göz belirtilerini bazı hastalarda tamamen  düzeltir.  Bu düzelmenin veya iyileşmenin   ilaçlardan değil  hormonların düzelmesinden ileri geldiği gösterilmiştir. Radyoaktif iyot  tedavisinin oftalmopatiyi kötüleştirdiği iddia edilmiştir. Ancak bu durumun şiddetli oftalmopatilerde ve sigara içenlerde oluşur.
2- Şikayetlere yönelik  Tedavi: Göz kapamaları, yapay göz damlalarının kullanılması ve gece yatarken yatağın baş kısmının yukarı kaldırılması kişiyi rahatlatabilir. Güneşten rahatsız olma, soğuğa ve rüzgara karşı hassasiyet durumlarında güneş gözlüğü ve yapay göz damlaları veya yağları kullanılabilir. Yatarken gözlerin kapatılması da faydalı olur.
3- Gözdeki Hastalığa Yönelik Tedavi  : İlaç tedavisi  hastalığın iltihabi döneminde  daha etkilidir. Gözdeki dokular sertleşmişse   bu ilaçların etkisi az olur. İlaç tedavisi olarak kortizon tedavisi yapılır. 

• Kortizon Tedavisi:  kortizon tedavisi gözdeki ağrı ve şişliği giderir. Kortizonla birlikte  mideyi korumak için bazı ilaçlar da alınır.  Kortizon kullanan kişilerin tuzsuz yemeleri gerekir.
• Yeni kullanılmakta olan bazı ilaçlar: Pentoksifilin  ve  antioksidan ilaçların faydalı olduğuna dair  araştırmalar vardır. Antioksidan  vitaminler (C vitamini, selenyum, E vitamini gibi) ve omega-3 yağ asitleri destek olarak faydalıdır. Octreotid isimli bir ilaç ile de faydalı sonuçlar alınmıştır.
• Göz Ameliyatı: Gözün kornea adı verilen  tabakasında yara (ülserasyon)  veya enfeksiyon gelişmesine bağlı olarak gözün retina adı verilen görmeyi sağlayan tabakasında  hasar riski veya  göz  sinir  harabiyeti riski nedeniyle   görme kaybı  gelişebilecek hastalarda veya  şiddetli   hastalığı olan  kişilerde dekompresyon ameliyatı denen ameliyatlar  göz doktorları  tarafından yapılabilmektedir.
Şikayetlerde iyileşme sağlayan başka bir  ameliyat göz kapaklarının ameliyatıdır (bilateral tarsorafi).  Bu sayede gözün  kornea tabakasının  hasarlanması  önlenebilir veya en aza indirilir.