RADYOAKTİF İYOD ATOM TEDAVİSİ

RADYOAKTİF İYOD ATOM TEDAVİSİ

Radyoaktif iyot tedavisi radyasyon yoluyla tiroid bezinin tahrip edilmesi esasına dayanan bir tedavi şeklidir. Burada kullanılan radyasyon dozu çok küçüktür ve size zarar vermez ve kanser yapmaz.  ABD’de  Graves hastalığı tedavisi için en fazla kullanılan tedavi şeklidir.

Radyoaktif iyot tedavisi,   ilaç (Propiltiourasil veya Metimazol)  tedavisine rağmen tiroid hormonlarının bir türlü azalmadığı  veya normal seviyelere gelmediği hastalarda, 2 yıl Propiltiourasil veya Metimazol ilaçlarını kullanmasına rağmen hastalığın düzelmediği kişilerde veya  hastalığın sık nüks ettiği hastalarda  yapılır. Nadiren de hastalığın çok şiddetli seyrettiği ve çok yüksek dozdaki ilaç tedavisiyle hormonların zor düştüğü hastalarda radyoaktif iyot tedavisi gerekebilir.  Propiltiourasil  veya Metimazol ilaçlarını  kullanırken karaciğer testleri bozulan (SGOT, SGPT ve alkalen fosfataz testleri artan)  veya kandaki beyaz hücre sayısı (lökosit) çok düşen hastalarda da  ilaç daha fazla kullanılamayacağından mecburen radyoaktif iyot tedavisi yapılır.

Radyoaktif iyot genellikle 18 yaşın üzerindeki hastalara verilirse de ABD’de ergenlik çağındaki  hastalara da verilmektedir. Radyoaktif iyot tedavisi  çocuklara, gebelere ve emziren kadınlara verilmez. Radyoaktif iyot  alan kadınların  1 yıl süre ile gebe kalmamaları gerekir. 

Radyoaktif iyot tedavisinden önce   tiroid hormonları çok yüksek olanlarda, yaşlılarda ve  kalp hastalığı olan hastalarda Propiltiourasil veya  Metimazol ilacı kullanılarak  tiroid hormonlarını biraz azaltmak gerekir. Radyoaktif iyot tedavisi yapılacağı zaman Propiltiourasil ilacı yerine Metimazol ilacını kullanmanın  radyoaktif iyotun daha etkili olduğunu iddia eden bilimsel çalışmalar da vardır.  

Radyoaktif iyot, Tıp Fakülteleri’nin nükleer tıp merkezinde   veya özel laboratuvarlarda çalışan nükleer tıp uzmanları tarafından  size ağızdan alınan bir kapsül veya sıvı şeklinde verilir. Yutulan radyoaktif iyot bağırsaklardan kana karışarak tiroid bezi tarafından tutulur. Birkaç hafta veya ay içinde hücreleri hasara uğratır ve yok eder; sonunda bezde küçülme oluşur. Bez hücreleri öldüğü için hipertiroidi düzelir. Ancak bezde hormon yapacak hücre kalmadığından bu defa ömür boyu devam edecek  tiroid yetmezliği gelişir ve hasta ömür boyu tiroid  hormon ilacı  ( Levotiroksin ) kullanmak zorundadır. Radyoaktif iyodun vücudumuza zararlı bir etkisi yoktur. Çok nadiren tükürük bezlerinde ağrı olabilir. Çocuk sahibi olmanızı engellemez.

Radyoaktif iyodun diğer adı iyot-131’dir.  İyot-131 nükleer tıp merkezlerinde  her zaman hazır halde bulunmaz. İyot-131 yurtdışından veya Atom Enerjisi Kurumu’ndan sipariş yapılarak getirtilir. Bu nedenle tedavi için önceden randevu almanız ve nükleer tıp uzmanı ile görüşmeniz gerekir.

Tedaviniz için genellikle hipertiroidi hastalığını ortadan kaldıracak ve hastayı 6-12 ay içinde hipotiroidiye (tiroid bezi yetmezliğine) sokacak şekilde yüksek doz  radyoaktif iyot verilir.  Genelde verilen doz 10-15 mCi (miliküri) veya daha fazla olabilir.  Radyoaktif iyot tedavisi yapılan hastaların  % 86’sında ilk yıl içinde tiroid yetmezliği gelişir.  Bazı kişilerde radyoaktif iyot tedavisine rağmen hormonlarda  yükseklik devam edebilir, bu kişilere  6 ay sonra tekrar  radyoaktif iyot verilir.

Genç hastalarda, tiroid bezi büyük olan hastalarda ve şiddetli hastalığı olanlarda bazen  bir defa radyoaktif iyot vermekle hastalıkta düzelme olmayabilir. Bu hastalarda tekrar ve daha yüksek dozda radyoaktif iyot verilir. İkinci defa radyoaktif iyot tedavisi ancak %10 hastada gerekir.

Radyoaktif  iyot tedavisinden 3 gün önce  kullanılan Metimazol veya Propiltiourasil  ilacı  kesilir ve  tedaviden (radyoaktif iyot aldıktan) 3 gün sonra  hangi ilaç alınıyorsa  tekrar başlanır. Bu konu çok önemlidir. Bazı hastalar radyoaktif iyot aldıktan sonra  Propiltiourasil veya Metimazol ilacını almamakta ve hormonlar yüksek olduğu için sıkıntıya girmektedirler.

Radyoaktif iyot tedavisi için  genellikle hastanede yatmaya gerek yoktur. Bununla birlikte doz biraz fazla verilecekse doktorunuz sizin bir süre ayrı bir odada  hastanede kalmanızı isteyebilir. Buna doktorunuz karar verecektir.

Radyoaktif iyot Tedavisi Öncesi Düşük İyotlu Diyet Nasıl yapılır?

Radyoaktif iyot tedavisinden 2 hafta önce iyotsuz beslenmek gerekir. Burada amaç vücuttaki iyodu tedavi öncesi azaltmak ve  tiroid bezini iyoda aç hale getirerek radyoaktif iyot verilince tiroid bezinin daha  fazla radyoaktif iyot tutmasını sağlamaktır.

Tablo-5: Radyoaktif iyot tedavisinden önce 2 hafta süreyle yenmemesi  gereken yiyecekler

1. İyotlu tuz
2. Süt ve süt ürünleri, dondurma, peynir ve yoğurt
3. Yumurta sarısı
4. Deniz ürünleri
5. İyotlu öksürük şurubu, iyotlu saç boyası
6. Kırmızı gıda boyası içeren yiyecekler, şekerler,  turp, marul
7. Lokanta gıdaları
8. Soya fasulyesi ve soya yağı
9. Çikolata
10. Patates kabuğu

Radyoaktif İyot Aldıktan Sonra Evde Alacağınız Önlemler

Radyoaktif iyot dışkı, ter ve idrar ile etrafa yayılabileceğinden etrafınızdaki kimseleri radyasyonun etkilerinden korumak amacıyla aşağıdaki önlemleri en az 3-4 gün süreyle  uygulamakta fayda vardır:

1- Başkalarıyla kucaklaşmak, öpüşmek veya yakın temas yasaktır. Hastanın kullandığı  havlu, çatal, kaşık ve bıçak  başkası tarafından kullanılmaz.  Bulaşıklar bulaşık makinesinde yıkanmalıdır.
2- Hastanın ayrı bir odada tek başına kalması  gerekir.
3- Erkekler  tuvalette ayakta değil, oturarak  idrarlarını yapmalıdır
4- Yeni doğan çocuklar (8 yaş altı çocuklar) ve gebe kadınlarla yakın temas yasaktır.  Ancak aynı odada oturabilirler (en fazla bir saat).
5- Hastanın bebeği varsa emzirmesi yasaklanır.
6- Tuvalet sonrası tuvalet 2 kez yıkanmalı, ve eller  en az  2 defa iyice yıkanmalıdır.
7- Boğazda veya boyunda ağrı olursa  aspirin veya diğer ağrı kesiciler alınabilir. Buna rağmen ağrı devam ediyorsa doktorunuza başvurunuz.

Tedaviden bir süre sonra sinirlilik, ellerde titreme veya çarpıntı olursa  doktora  başvurmanız gerekir.

Radyoaktif İyot Etkisini Ne Zaman Göstermeye Başlar ?

Radyoaktif iyot tedavisi etkisini 1.5-3 ay sonra göstermeye başlar. Bu nedenle kullanılan Propiltiourasil veya Metimazol gibi  ilaçlar radyoaktif iyot alındıktan sonra da kullanılmaya devam  edilmelidir. İlacın ne kadar  süre kullanılacağını doktorunuz ayarlar.  Hormonlar düştükçe Propiltiourasil veya Metimazol ilaç dozu azaltılır ve kesilir. Radyoaktif iyot bezinizi tahrip ettikçe  TSH hormonu yükselmeye ve T4 ve T3 hormonlarınız düşmeye başlar yani sizde tiroid hormonlarında azalma oluşur ve bu beklenen  bir durumdur. Bu  durum artık tiroid bezi yetmezliğinin geliştiğini gösterir ve    Levotiroksin  ilacı almaya başlarsınız. Bundan amaç meydana gelen hipotiroidi hastalığını tedavi etmektir.  Bu tedavi ömür boyu sürecek bir tedavidir. Bu  nedenle  Levotiroksin ilacınızı  doktorunuza haber vermeden kesmeyiniz.

Gözlerinde hafif ve orta derece büyümesi olanlarda  radyoaktif  iyot tedavisinin bir zararı olmaz. Bununla birlikte şiddetli göz hastalığı varsa  bu hastalara radyoaktif iyot tedavisinden önce ve sonra  kortizon tedavisi yapılabilir.

Radyoaktif İyot aldıktan Sonra Hangi Yan Etkiler Olur?

Radyoaktif iyot  tedavisi sonrası 3-4 gün içinde  bazı kişilerde boyunda ağrı ve şişkinlik olabilir. Bu kişilere iltihap giderici veya ağrı kesici bazı ilaçlar verilir ve  ağrı  genellikle kendiliğinden düzelir.